Verplicht isoleren of persoonsgebonden klimaatbudget?

Sinds de wake up call van Al Gore is heel Nederland naarstig op zoek naar manieren om onze CO2-uitstoot terug te dringen. Maar ‘milieubeleid is hondsmoeilijk’ volgens tweede kamerlid Diederik Samson. Het vaststellen van doelen lukt nog wel, maar het halen ervan lijkt bijna onmogelijk. Uit pure wanhoop overweegt het Rijk nu om dan de burger maar te verplichten om voor de hand liggende maatregelen te nemen. Dat is tenslotte voor zijn eigen bestwil, want het isoleren van woningen levert de burger meer op aan energiebesparing dan het hem kost.

Toch is het maar de vraag of zo’n verplichte woningisolatie ons gaat helpen met het halen van de klimaatdoelen. Immers: terwijl we onze woningen isoleren, gaan we wel door met al groter wonen. Wie zich vroeger nog bedacht bij een grote woning vanwege de stookkosten, grijpt nu zijn kans. Bovendien stemt de overheid het aanbod van woningen af op de behoefte aan woonconsumptie. Hetzelfde geldt voor vervoer. Als de burger meer wil wonen, worden er meer huizen gebouwd. Als de burger meer wil auto rijden, legt de overheid meer wegen aan. Het credo is ‘laat maar branden, want het is toch een spaarlamp’.

Als we doelen werkelijk willen halen is het veel kansrijker om mensen niet te verplichten tot het nemen van een specifieke maatregel, die ze vervolgens met de rest van hun gedrag weer ongedaan kunnen maken, maar om elk individu een persoonsgebonden klimaatbudget te geven. Net als het persoonsgebonden budget in de zorg, krijgt elke burger een budget bestaande uit x kilogram CO2 uitstoot per jaar. Dit heeft als bijkomend voordeel dat het eerlijker en minder betuttelend is. Immers: bij het verplicht je huis isoleren, wordt iemand die al weinig de verwarming aanzet toch verplicht een investeringssom op te hoesten net als zijn kwistige buur. Wellicht investeert hij zijn geld liever in nieuwe zuinigere auto. Met een persoonsgebonden klimaatbudget kunnen mensen zelf de afweging maken: wie zijn huis goed isoleert kan vaker op vliegvakantie.

Aardige bijkomstigheid is dat we het persoonsgebonden klimaatbudget langzaam kunnen laten krimpen door de tijd. Dit klinkt wellicht als consuminderen, maar dat hoeft absoluut niet het geval te zijn als de krimp gebaseerd is op technologische vooruitgang. Er zijn tenslotte in essentie twee manieren om de CO2 uitstoot te verminderen. De eerste is aanpassing van ons consumptiegedrag qua wonen, vervoer en voedsel en kleding e.d. De tweede is om met behulp van techniek de uitstoot per woning, per vervoerskilometer e.d. terug te dringen. Klimaatneutrale woningen zijn technisch al mogelijk en klimaatneutrale vervoersmiddelen- de fiets- bestaan al lang. Het is logisch om op de korte termijn voor de gedragsaanpassing te gaan via een persoonsgebonden budget, want dan hebben we meteen effect. Maar op de lange termijn biedt de techniek ook uitkomst. Naarmate er al meer consumptie klimaatneutraal wordt kunnen de budgetten kleiner worden en uiteindelijk zelf nul worden. Dat is pas mooi: een maatregel die zich zelf opheft.

dr.ir. Elisabeth Ruijgrok
dr.ir. Rob Nieuwkamer